Монгол улсад хувиараа бизнес эрхэлж, ажлын байр буй болгосноос халамж хүртээд зүгээр суух нь хавь илүү болсон гэхэд хилсдэхгүй болжээ. Иргэн Г.Анхбаяр.Тэрээр татварын дарамтаас залхаж, аргагүй эрхэнд нулимс дуслуулан өөрийн үзэл бодлоо цахим орчинд илэрхийлсэн юм. 5 хүүхдийн ээж энэ эмэгтэй хүүхдүүдээ гэртээ харж өсгөхийн зэрэгцээ давхар орлоготой болохын тулд онлайн дэлгүүр ажиллуулж эхэлжээ. Улмаар арай төв газар бараадаж, бизнес эрхлэх зорилгоор хоёр жилийн өмнө Хөвсгөлөөс Улаанбаатарт ирсэн аж. Одоо “Тавангэгээ” гэр ахуйн барааны дэлгүүр ажиллуулдаг ч татвар, түрээсийн дарамтад орсоор туйлдаж буйгаа хэллээ.

Хувиараа бизнес эрхлэгч Г.Анхбаяр: Манайх 254м2 талбай түрээсэлдэг. Сард татвар түрээс, урсгал зардал нийлээд 15 сая төгрөгийн зардал гардаг. Сар бүр банканд 8-9 сая төгрөг төлдөг, түрээсийн төлбөрт 4.5 сая, дулааны төлбөрт 450-550 мянган төгрөг, цахилгаанд 250 мянга, заримдаа 550 мянга гарчихдаг. Цаашид дулааны үнийг 85 хувиар, халуун хүйтэн усны үнийг бас нэмнэ гэсэн. Тэгэхээр одоо байгаа зардлууд улам өснө. Бид юугаараа хоол ундаа авч, гэр бүлээ тэжээх вэ? Залуучууд хүсэл мөрөөдөлтэй зорилготтой амьдармаар байна. Гэр бүл, үр хүүхдээ тэжээх үүрэгтэй байтал гаднаас ирж байгаа татварын дарамтууд дэндэж байна. Энэ дээр бухимдаж туйлдаа хүрлээ.

-Таныхаар яавал дээр юм шиг санагддаг вэ?

Би жирийн нэг иргэн. Миний бодлоор төр иргэнийгээ эрүүл аюулгүй чөлөөтэй ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжоор хангах ёстой гэж боддог. Бид хангалттай бараа материал оруулж ирж татвараа төлдөг, татварын мөнгөөрөө ядаж эрүүл орчинд амьдармаар байна. Хүүхдээ гаргаад машинд дайруулчихгүй зам талбайд баймаар байна. Бид нар өөрсдөө амьдралаа дээшлүүлэх гээд хөдөлмөрлөх гээд байхад НДШ, ХХОАТ, НӨАТ зэрэг янз бүрийн татварын дарамтаа багасгамаар байна. Гаднын улс оронд ажил хөдөлмөр эрхлэх гэж байгаа хүмүүсээ төрөөс яаж дэмждэг билээ. Банк санхүү нь ямар хүүтэй зээл олгодог билээ. Бид балай биш бүгд тэр мэдээллүүдийг олж харж байгаа. Яг энэ зүйл дээр төр ядаж татвараар дарамтлахаа байчихвал бид гоншигнохгүй амьдармаар байна. Ердөө л ийм. Зардал 2-3 дахин нэмэгдэхээр миний борлуулж байгаа бараа материалын үнэ нэмэгдэхээс өөр аргагүй. Үүнийг дагаад өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэнэ. Үнэ нэмэгдэхээр худалдан авалт муудаж хаалгаа барихад хүрнэ. Иргэдийн хувьд 50000 төгрөгөөс дээш худалдан авалт хийх чадамжгүй байна шүү дээ. Тэгээд бодохоор би энд 300, 400 мянган төгрөгийн бараа тавиад зарж чадах уу? Чадахгүй. Наймаачид сайн мэднэ дээ. Гунигийн гурав, дөрөвдүгээр сар гэж ярьдаг. Одоо яг тийм л байна. Цагаан сар болоод дийлэнх хүмүүс мөнгөгүй болсон. Бодит байдал үнэхээр хүнд байна.

Янз бүрийн татварын дарамтаа багасгавал гоншигнохгүй.

-Та өөрөөсөө гадна хүн ажиллуулдаг уу?

Хүүхдүүдээ бодоод хүн ажиллуулмаар санагддаг. Гэхдээ ийм их татвар төлж байгаа үед давхар хүн цалинжуулаад явах боломжгүй юм байна лээ. Татварын дарамт үнэхээр туйлдуулж байна. Аргаа бараад татварын байцаагчтай маргалдаж уйлж ярилцлаа. Тэр хүмүүсийн ч буруу биш. Шийдвэр гаргагч нарын буруу бодлого шийдвэрийн үр дүнд төрийн алба хаагч, иргэн хооронд энэ мэтчилэн үл ойлголцол үүсдэг. Үүнийг төрд байгаа хүмүүс мэдэхгүй.

– Монголд залуу гэр бүл, бизнес эрхлээд явах ямар байна. Боломж байна уу?

Байхгүй. Би бол байхгүй л гэж хэлнэ. Дахиад эхлэх гэж байгаа хүмүүс болиорой гэж хэлье. Хэцүү. Ер нь ийм л хоёр сонголт байна. Хүүхдийнхээ мөнгийг аваад гэртээ зүгээр суух, эсвэл гадагшаа гарах. Гэхдээ хүссэн нь гадагшаа гарах боломжгүй. Боломжтой нэг нь гадагшаа явчхаад байх шиг байна. Шулуухан хэлэхэд иргэдээсээ яг юу хүсээд байгаа юм бэ гээд уйлмаар байна. Бид мөрөөдөлтэй, амьдармаар байна. Үр хүүхдүүдээ сайн сайхан дэлхийн хүн болгомоор байгаа байхгүй юу? Даанч тэгэх боломжийг маань олгож өгөхгүй байна.