“Багаасаа л аавыгаа дагаж, адуунд их явдаг байсан. Аавыг мориныхоо хазаар, ногт, чөдрийг зангидахад сур барьж өгч, хажууд нь харж суудаг байсан. Тэр үеэс л суран эдлэл сонирхож эхэлсэн. Өвөө маань араг боож, сураар юм хийдэг, гарын ур дүйтэй хүн байсан” гэж ярих түүнийг Д.Жамбажанц гэдэг. Тэрээр Төв аймгийн Баян-Өнжүүл сумын харьяат.

Сүүлийн үед залуучууд суран эдлэл хийж, хэрэглэх нь эрс багассан. Тэгвэл Д.Жамбажанц сонирхлоороо суран эдлэл хийж, сургалтын төвтэй болжээ. Үүгээрээ залууст сураар эд хэрэглэл хийхийг зааж өгч, давхар орлоготой болгож байна. Уламжлалт өв соёлоо дотоодод төдийгүй олон улсад түгээн таниулж яваа хөдөлмөрч залууг time.mn онцоллоо.

-Таны анхны бүтээл юу байсан бэ. Хамгийн анх сур барьж, суусан мөчөөсөө хуваалцахгүй юу?

Хамгийн анх дурангийн гэрийг сураар тоноглочхоод фэйсбүүкт истори оруулахад хүмүүс маш их сонирхсон. Найзууд, дотно хүмүүс “Авъя” гээд үнэ хаялцаад зарчихсан. Тэгээд “Болох юм байна” гэж бодсон. Сураар юм хийгээд, аав ээжээсээ нэг их мөнгө төгрөг аваад байхгүй, тус нэмэр болъё гээд зорьсон. Эхлээд сургалтынхаа төлбөрийг төлсөн. Ер нь л болж эхэлсэн.

–Сураар юм хийгээд суухад, танд ямар мэдрэмж төрдөг вэ?

Сураа сүлжээд сууж байхад анхаарал төвлөрч, маш сайхан тайвширдаг. Мөн сэтгэлгээний цар хүрээ тэлж, өргөн сэтгэж эхэлдэг болов уу. Гараар юм хийгээд суухаар, тархи хөгждөг гэж ярьдаг юм байна лээ. Сураар юм хийгээд, орлого сайтай байдаг.

–Суран бүтээлийн үнэ ханш ямар байна вэ?

Сүлжмэл сурын зах зээлийн дундаж үнэ нь хазаар гэхэд 200-300 мянган төгрөг. Дан тархи 100 мянга. Иж бүрэн багцаараа 400-500 мянган төгрөг. Хос морины багц 800 мянган төгрөг болно. Тэгэхээр суран урлалаар нэмэлт орлого олох, бизнес хийх бүрэн боломжтой. Миний хийсэн суран эдлэлийг өвөрмонголчууд бас их авдаг. Ерөнхийдөө маш их эрэлттэй. Маш их ачаалалтай байдаг болохоор захиалгаа багадаа 7 хоног, заримдаа сар хүлээлгэж байж авдаг. 

–Залуу үеийнхэн маань уламжлалт суран урлалыг хэр сонирхож, суралцаж байна вэ?

Хөдөө орон нутаг гэлтгүй хотын залуус хүртэл сонирхдог. Анхан шатны ямар ч мэдлэггүй “Ах аа” гээд утсаар ярьдаг юм. Тэгэхээр нь “Зүгээр ороод ирээ” гэж хэлдэг. Бид бүхэн хоорондоо групп чаатаараа нэг нэгнээсээ асуух зүйлээсээ асуугаад, зааж зөвлөөд, нэг анги шиг найрсаг байдаг. Бид хэд чинь бөөнөөрөө хааяа агаар салхинд гарна. Ийш тийшээ үзэсгэлэн, худалдаанд ч зөндөө явдаг.

–Сураар эдлэл хийхэд дунджаар хэр хугацаа зарцуулж байна. Түүхий эд, материалаа хэрхэн сонгож авдаг вэ?

Машинаар элдэж, зүссэн суран эдлэл хэврэг, гараар элдэж зүссэн суран эдлэл бөх болдог гэсэн ташаа ойлголт байдаг. Тийм болохоор “Гараар элдсэн сураар хийлгэе” гэсэн санал ирдэг. Ширээ гараар элдэж, зүсэж болно. Гэхдээ маш бартаг бүдүүн болдог. Харин үйлдвэрийн сурыг сүлжихээр маш гоё, чамин болдог. Хэврэг байдаг шалтгаан нь юунаас болоод байна вэ гэхээр түүхий эдээ анх яаж бэлтгэснээс хамаарна. Үхрийн ширийг өвчиж байхдаа хутгаар зүсчивэл тийм хэсэг таарчихсан сур хэврэг болдог.

–Сураар юм хийж байгаа залууст зөвлөгөө өгвөл?

Сур сонгохдоо тостой, чийгтэйг нь авах хэрэгтэй. Тийм сурыг сүлжихэд гоё болдог. Хатчихсан, чийг нь гарчихсан, лангуун дээр удсан сурыг сүлжих, эдлэл хийхэд гоё болохгүй. Тийм сур сүлжихэд урамгүй.

–Сургалтаа хэрхэн явуулж байна вэ?

Манай сургалтыг хаана ч онлайнаар суралцах боломжтой. Сурагч нартаа “Юм хийх л юм бол зургийг нь дараад, явуулаарай. Алдааг нь хэлээд өгье” гэдэг. Тэгэх юм бол дараагийнхаа хазаарыг хийхдээ өмнөх алдаагаа анхаараад, маш хурдан сайжирна. Ерөнхийдөө шавь нар маань 3-4 хазаар хийсний дараа эрс сайжирдаг. Манай нэг шавь сургалтад суугаад, сарын дараа аймгийнхаа үзэсгэлэн, худалдаан дээр хазаар хийгээд очсон чинь хүмүүс “Чи бусдын хийсэн хазаарыг худалдаж авч ирээд, үзэсгэлэн худалдаанд оролцлоо. Чамайг үйлдвэрлэгч гэж тооцохгүй” гэж хэлсэн  гэсэн /Инээв/.

–Та суран эдлэлээс гадна сошиал контент хийдэг. MoritonZ хуудсаараа дамжуулан юу илэрхийлэхийг зорьдог вэ?

MoritonZ фэйсбүүк хуудсаараа брэнд хөгжүүлээд, төрөл бүрийн хэрэглэгч юу хүснэ, түүнийг нь гаргаж өгдөг болсон. Хөдөөний хүмүүс арьс ширээ элдэж амжихаа байсан. Сур хэрэглэж байгаа нь цөөхөн. Олонх нь нийлэг юм хэрэглэж байгаа. Тийм учраас энэ өв соёлоо битгий орхигдуулаасай, түгээн дэлгэрүүлээсэй, үхрийнхээ ширийг элдээд, сур, суран эдлэлээр өөрийнхөө хэрэгцээг хангаад яваасай гэж хүсдэг. Хотын залуус ч гэсэн энэ өв соёлыг тодорхой хэмжээнд мэддэг байгаасай. Энэ чинь эр хүний хийморь, гангараа, бахархал шүү дээ.

–Ирээдүйд ямар төрлийн бүтээл хийхийг зорьж байна вэ?

Хотод байгаа сургалтынхаа хүмүүстэйгээ ярилцаж байгаад, бүх зүйлийг сураар сүлжээд, жанжин хийе гэсэн зорилготой байгаа. Сур бол өвөг дээдсээс уламжилж ирсэн, монголчуудын бас нэгэн ондоошил. Парис гэхэд цамхгаараа ондоошдог бол манайх өв соёлоороо оноошдог. Тэр дундаа морины иж бүрэн хэрэгсэл бол эр хүний гангараа, чимэг юм.

–Цаг гарган ярилцсан танд баярлалаа