ЦЕГ-ын Хар тамхитай тэмцэх газрын Урьдчилан сэргийлэх хамтын ажиллагааны хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн, ахлах дэслэгч М.Даваасамбуутай ярилцлаа.
-Сүүлийн үед судсандаа эмийн ургамал тарьж мансуурснаас үүдэж хүүхдүүд гар хуруугаа тайруулж буй тохиолдол нэмэгдэж байгаа талаар мэдээлэл гарсан байна. Үүнээс болж хүний амь нас эрсэдсэн тохиолдол бүртгэгдсэн үү?
-2020 оноос хойш жоргүй олгодог энгийн хэрэглээний өвчин намдаах, тайвшруулах үйлчилгээтэй эм тариаг судсанд тарьж хэрэглэн мансуурах тохиолдлууд гарсаар байна.
Үүнээс тунг хэтрүүлэн хэрэглэснээр 15 хүн амь насаа алдаж, 40 орчим хүүхэд гар, үе мөчөө тайруулсан харамсалтай тохиолдлууд бүртгэгдсэн. Мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэрэгт холбогдогчдын 91.2 хувийг 15-35 хүртэлх насны хүүхэд, залуучууд эзэлж, хэрэглэгчдийн нас жил ирэх тусам залуужиж байна.
Тухайлбал, сүүлийн таван жилийн хугацаанд энэ төрлийн гэмт хэрэгт 13 настай хоёр хүүхэд, 16-17 насны 62, нийт 64 хүүхэд холбогдон шалгагдсан. 2021 оноос хойш 93 иргэн дээрх эм тариаг хэрэглэн мансуурч, Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага хүлээлгэсэн байна.
-Мансууруулах бодис хэрэглэсэн хүний нүүр царай, гоо сайханд орох өөрчлөлтийг харуулдаг төхөөрөмжийг дүүргүүдэд хүлээлгэн өгсөн байна лээ. Энэ төхөөрөмжийн ач холбогдлын талаар тодруулбал?
-Энэ тоног төхөөрөмж нь мансууруулах бодис хэрэглэсэн хүний нүүр царай, гоо сайханд орох өөрчлөлтийг орчин үеийн техник, технологид суурилсан байдлаар илрүүлэх зориулалттай. Үүнийг өсвөр насны хүүхэд, залуучуудад харуулж, таниулснаар энэ төрлийн гэмт хэрэг, зөрчилд холбогдохоос урьдчилан сэргийлэх дархлааг бий болгоход зорилготой.
-Цахим сүлжээнд их хэмжээний хар тамхи оруулж ирээд, зарж борлуулах үйлдлийг нь таслан зогсоож, баривчилсан тухай мэдээлэл гарсан байна. Энэ хэргийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Энэхүү гэмт хэрэг үйлдэж байсныг Хар тамхитай тэмцэх газар, Гаалийн ерөнхий газрын мөнгө угаах, хар тамхитай тэмцэх газартай хамтран илрүүлсэн. Энэ хэрэгт холбогдсон этгээд нь 2021 онд мансууруулах бодистой холбоотой хэргээр шалгагдаж байхдаа оргон зайлж Франц улсад очсон, мөн Интерполын үндэсний төв товчооны хөх булант зар мэдээгээр эрэн сурвалжлагдаж байсныг ХБНГУ-аас 2024 оны арваннэгдүгээр сараас хойш удаа дараа Монгол Улс руу мансууруулах бодис илгээж байсныг илрүүлж, саатуулсан. Мөн Монголд хүлээж авдаг хоёр гэмт этгээдийг саатуулсан. Саа туулах үед 840 грамм “гашиш” гэх хэрэглээний нэршилтэй бодисыг хураан авсан. Энэ бодис нь 3500 орчим хүний нэг удаагийн хэрэглээ гэсэн үг.
-Хүүхдүүд нэгнээсээ буруу мэдээлэл авахаас гадна, зарим уран бүтээлчдийн бүтээлээс мансууруулах бодисын талаар мэдээлэлтэй болж байна. Энэ тал дээр эцэг эхчүүд хэрхэн анхаарах ёстой вэ?
-Хүүхдүүд нэгнээсээ буруу мэдээлэл авч, бусдыг даган дуурайж байна. Ялангуяа олны танил хүмүүс, уран бүтээлчид мансуурах асуудалд их холбогддог. Зарим уран бүтээлчид мансууруулах бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх, олж авах аргыг заасан, сурталчилсан уран бүтээл хийж байна. Үүнийг үзсэн хүүхэд залуучууд мансууруулах бодисын хэрэглээтэй болох нөхцөл байдал үүсч байна. Мөн хүүхдэд хараа хяналт тавих ёстой эцэг эх, асран хамгаалагч нь өөрсдөө хар тамхины талаар мэдлэг байхгүй. Биднээс хол ангид, хөрөнгө мөнгөтэй хүн хэрэглэдэг гэж ойлгодог. Гэтэл манай улсад ургаж байгаа ургамал зэргийг хэрэглэж мансуурах боломж их байна. Цагдаагийн байгууллагад хүүхэд нь энэ төрлийн хэрэгт холбогдож, баригдаад явсны дараа ар гэрийнхэн нь мэддэг тохиолдол ч бий.
-Бусдын дайвар ачааг авч явснаас болж энэ төрлийн хэрэгт холбогдсон тохиолдол гардаг уу?
-Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодистой холбоотой гэмт хэргийн улмаас манай улсын 43 иргэн гадаад улсад ял шийтгэл эдэлж байна. Тодруулбал, БНХАУ-д 37 иргэн олон жилийн хорих ялаар шийтгүүлж, ял шийтгэл эдэлж байгаа бол ОХУ-д нэг иргэн, Хонконгод тээвэрлэж байхдаа баригдсан зэрэг 10 гаруй улсад манай улсын иргэд шалгагдаж байгаа. Тийм учраас хилийн чанадад зорчихдоо бусдаас дайвар ачаа, тээш авахаас аль болох татгалзах хэрэгтэй. Хэрэв таны авч яваа дайвар эд зүйл, ачаа тээшнээс хар тамхи, мансууруулах бодис, хориглосон эм, бэлдмэл илэрсэн тохиолдолд хуулийн хариуцлага хүлээнэ.
-Мансууруулах бодисын нөлөөнд автахгүй байхын тулд яах ёстой вэ?
-Өсвөр насандаа яваа хүүхдүүд аливаа зүйлийн зөв бурууг ялгахад төдийлөн суралцаагүй байдаг. Өөрөө шийдвэр гаргах хэмжээнд боловсроогүй хэн нэгнийг даган дуурайх нас байдаг. Тиймээс хүүхэд хэн нэгэнд уруу татагдах, муу зүйлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэхэд эцэг эх, асран хамгааглагчийн хараа хяналт маш чухал тул хүүхдээ буруу зүйлд үгүй гэж хэлэх дархлаатай болгож өсгөх нь чухал. Мөн эцэг эх асран хамгаалагч, багш нар хүүхдийн судсыг сайн ажиглах хэрэгтэй. Зүү тариурын ул мөр байгаа эсэхийг харах хэрэгтэй. Мөн цүнх, шүүгээнд нь янз бүрийн үнэртэй өвс, ургамал, нэр нь тодорхойгүй эм байна уу гэдгийг шалгах хэрэгтэй. Энэ бодисуудыг хэрэглэхэд ашигладаг хэрэглүүрүүд байгаа эсэхийг шалгахын тулд хуйлсан мөнгөн дэвсгэрт, түгжээтэй уут, усны савыг хоёр талд нь цоолсон байна уу, марк, стикерийн зүйл, ном, дэвтрийн завсар байна уу гэдгийг үзэх хэрэгтэй. Анхааруулж хэлэхэд утасны кейс, иргэний үнэмлэх, виза карт дээр баримлын шавар шиг бор зүйлийг наасан байдаг нь нэг төрлийн мансууруулах бодис гэж ойлгож болно. Мөн хүүхдийнхээ найз нөхөд, цахим хэрэглээнд онцгойлон ан хаарал хандуулах хэрэгтэй байна.
Эх сурвалж: “Өдрийн сонин”
Г.Балгармаа